در زبان ترکی استانبولی، اسم ها ممکن است به اشکال اسم خاص، اسم عام، اسم جمع، اسم انتزاعی، اسم ترکیبی و یا مرکب باشند. در این مقاله به بررسی موقعیت و عملکرد اسم در زبان ترکی استانبولی می پردازیم. برای یادگیری کامل زبان ترکی استانبولی نیز پیشنهاد می کنم حتما در کلاس های آموزش آنلاین زبان ترکی استانبولی وب سایت فرالن شرکت کنید.
اسم خاص
اسامی خاص اسم هایی هستند که تنها مختص به یک شخص یا مکان خاص می باشد. مثل اسامی افراد، شهرها، کشورها، دین و مذهب، زبان ها، موسسه‌ها و گروه‌ها و … .
نکته: اسامی خاص در زبان ترکی استانبولی همیشه و در همه جا با حروف بزرگ آغاز می شوند و پیش از چسبیدن پسوندی به آنها حتما باید از《’》استفاده کنیم.
اسم عام
اسم عام اسمی است که بر همه‌ی افراد، اشیا و مفاهیم دلالت می‌کند و بین آنها مشترک است. برخلاف اسم خاص که به یک شخص یا شی اشاره می کند، اسم عام به دسته‌ای با خصوصیات مشترک از آن چیز اشاره می‌کند.
به عنوان مثال: مادر، پدر، زن، مرد، مدرسه و …
اسم جمع
اسامی جمع همانطور که از اسمشان پیداست اسم‌هایی هستند که بر بیش از یک نفر یا یک چیز دلالت دارند با Lar/Ler جمع بسته می شوند که در این مقاله به بررسی بیشتر آنها خواهیم پرداخت.
نکته 1: در دستور زبان فارسی و ترکی استانبولی، به نامواژه‌هایی که در ظاهر مفرد اما در مفهوم جمع هستند هم اسم جمع گفته می‌شود. مثل:
- millet (ملت)
- orman (جنگل)
نکته 2: در ساختار دستور زبانی با اسامی جمع، معمولا به صورت اسم مفرد برخورد می‌شود.
اسم مرکب
اسم های مرکب اسامی هستند که از ترکیب حداقل دو لغت (فعل، اسم، صفت) تشکیل می‌شود. برای مثال در زبان فارسی واژه‌ی “کتابخانه” یک واژه‌ی مرکب است که از ترکیب “کتاب” و “خانه” ساخته شده است.
به جدول زیر دقت کنید:
| اسم خاص(کمال آتاتورک، استانبول) | Kemal Atatürk , İstanbul |
| اسم عام(زن) | Kadın |
| اسم جمع(نیروی دریایی،تیم) | Donanma,takım |
| اسم حالت (خوشبختی،راستی) | Mutluluk, Dürüstlük |
| اسم مرکب(مسواک،اتاق غذاخوری) | Diş fırçası, yemek odası |
جمع بستن اسم و یا کلمات
اسم ها با توجه به نرمی یا سختی کلمه با پسوند های Lar/Ler جمع بسته می شوند. گاهی برای اسامی خاص حالت جمع مخصوصی به کار میرود. به مثال زیر توجه کنید.
Türkler, Napolyonları hatta Cengizleri kıskandıracak fetihler yapmışlardır.
فتوحات ترکها، برای برانگیختن حسادت ناپلئون ها و حتی چنگیز خانها کافی خواهد بود.
اگر تعداد زیادی افراد یک فامیل مد نظر باشد:
İngiltere Gorge’lardan çok hizmet görmüştür.
انگلستان از خدمات جورج ها بسیار بهره برده است.
وقتی که بین یک اسم معمولی و مقام دولتی مقایسه به عمل آید:
Türk gençliği daha nice Atatürkler, İsmet İnönüler yetiştirir.
جوانان ترک، آتاتورک ها و عصمت اینونوها به جامعه تحویل خواهند داد.
وقتی از خانواده های تاریخی صحبت می شود:
- Tepedelenliler (تپه دلنی ها)
هنگامی که از ملیتها نام برده می شود:
Türkler ve Ingilizler doğuştan centilmendirler.
ترک ها و انگلیسی ها از بدو تولد جنتلمن هستند.
موقعیت و عملکرد اسم
اسم در جمله ممکن است موقعیت فعالی و یا مفعولی داشته باشد.
| کودک گریه می کند(فاعل) | Bebek ağlıyor |
| آیا کودک را دیدی؟(مفعول) | Bebeği gördün mü? |
طرز تشکیل اسم
علاوه بر اسامی موجود، با افزودن پسوند به ضمایر، سایر اسم ها و ریشه افعال، اسامی جدید ایجاد می شوند. اسم هایی که از فعل ساخته می شوند.
افعال در حالت نهادی می توانند به اسم تبدیل شوند، که نام فعلی خواهند ساخت:
| خواندن | okumak |
| من مایلم این کتاب را بخوانم(فعل) | Bu kitabı okumak istiyorum |
| خواندن | okumak |
| کتاب خواندن را دوست دارم (اسم ) | Kıtap okunmayı seviyorum |
همچنین می توان برای ساخت اسم با حذف علائم فعلی mak/mek از آخر افعال اقدام کرد.
| دو | koşma | دویدن | Koşmak |
| رفتن | yürüme | راه رفتن | Yürümek |
با افزودن پسوند (LIK (lık,lik,Luk,lük به فعل شرایط عمل یا موقعیت فعل به دست می آید، این حالات خیلی کم خواهند بود.
Koşmak = koşmaklık
Yürümek = yürümeklik
با افزودن پسوند (IŞ,YIŞ (ış, iş,uş,üş,yış,yiş,yüş, yuş به ریشه فعل نحوه و روش انجام به وجود می آید:
| نگاه | bakış | نگاه کردن | Bakmak |
| پرش | uçus | پرواز کردن | Uçmak |
| نظر | görüş | دیدن | Görmek |
| جوش | çiğneyiş | جویدن | Çiğnemek |
| روش | yürüyüş | راه رفتن | Yürümek |
با افزودن حرف k به آخر ریشه فعل و افزودن وام لازم (ak,ık,ik,uk,ük).
| درپوش | Kapak | بستن | Kapamak |
| سوخته | Yanık | سوختن | Yanmak |
| سوراخ | Delik | سوراخ کردن | Delmek |
| تشک | Döşek | پهن کردن | Döşemek |
با افزودن (ım,im,um,üm) به آخر فعل می توان به این های جدید دست یافت.
| خرید | Alım | خریدن | Almak |
| انتخاب | Seçim | انتخاب کردن | Seçmek |
| مخلوط | Katılım | مخلوط شدن | Katılmak |
| نوش | İçim | نوشیدن | İçmek |
با افزودن (GI,KI (ğı,ğı,gu,gü,kı,ki,ku,kü به فعل، نام ابزار و یا نتیجه فعل به دست می آید. مثل:
| نی | kargı | هم زدن | Karmak |
| مته | sargı | پیچیدن | Sarmak |
| عشق | sevgi | دوست داشتن | Sevmek |
| صافی | süzgü | صاف کردن | Süzmek |
| دید،تجربه | görgü | دیدن | Görmek |
با افزودن Ç به ریشه فعل برای نشان دادن ابزار یا فاعل.
| کسب | kazanç | کسب کردن | Kazanmak |
| حسود | kıskanç | حسادت کردن | Kıskanmak |
| در پوش | tıkaç | بستن | Tıkamak |
| چکش | çekiç | کشیدن | Çekmek |
| خوشی | sevinç | خوشحال شدن | Sevinmek |
با افزودن (GAÇ,KAÇ (geç / keç و غیره برای مشخص کردن ابزار یا فاعل با ظرفیت یا کیفیت ویژه فعل.
| انبر | kıskaç | سفت کردن | Kısmak |
| باله ماهی | yüzgeç | شنا کردن | Yüzmak |
| آبکش،صافی | süzgeç | صاف کردن | Süzmek |
| غواص | dalgıç | شیرجه زدن | Dalmak |
با افزودن I,İ,U,Ü برای اسامی مجرد.
| ترس | korku | ترسیدن | Korkmak |
| غرب | batı | غرق شدن | Batmak |
| عدد | sayı | شمردن | Saymak |
| سلسله | dizi | چیدن | Dizmek |
با افزودن ıntı,inti,untu, ünlü برای تکمیل عملکرد فعل.
| خروج | çıkıntı | خارج شدن | Çıkmak |
| دخول | girinti | داخل شدن | Girmek |
| زباله | süpürüntü | جارو کردن | Süpürmek |
| فشار، سختی | sıkıntı | فشردن | Sıkılmak |
با افزودن tı,tı,tu,tü برای ساخت مفعولی فعل.
| سیاهی | karartı | سیاه شدن | Kararmak |
| سفیدی | ağartı | سفید شدن | Ağarmak |
| سرخی | kızartı | سرخ شدن | Kızarmak |
امیدواریم این مقاله به شما کمک کرده باشد و با مبحث موقعیت و عملکرد اسم در زبان ترکی استانبولی به خوبی آشنا شده باشید. اگر سوالی دارید حتما از بخش نظرات همین مقاله مطرح کنید. همچنین اگر می خواهید زبان ترکی استانبولی را به طور کامل یاد بگیرید و به آن مسلط شوید، پیشنهاد می کنم در کلاس های آموزش زبان ترکی استانبولی فرالن شرکت کنید. اطلاعات بیشتر را در صفحه مربوط به ترکی استانبولی در سایت دنبال کنید.
ببخشید، برای ساخت اسم فاعل و مفعول از یک فعل چه باید کرد؟
مثل برای ضارب می توان گفت «وران»، برای مضروب چه می شود گفت؟
یا فرد خورنده می شود«یه‌ن»، برای چیز خورد شده چه می توان گفت؟